ЙЎЛКИРА: эчкига жон, қассобга ёғ эчкига ёғ қайғси(ми?!)

Мана, ҳаётимизда ўчмас из қолдирган яна бир йилнинг якунланишига ҳам саноқли кунлар қолди. Янги йил байрамига қизғин тайёргарлик кўрилаётган паллада 2022 йилнинг 1 январидан Тошкентда автобус ва мет­рополитенда йўлкира нархи оширилиши ҳақидаги хабарнинг тарқалиши жамоат транспортидан фойдаланувчиларга байрам олдидан кутилмаган “сюрприз” бўлди.

Ижтимоий тармоқларда маълум қилинишича, Тошкент шаҳар ҳокимининг “Янги тарифлар жорий қилиниши тўғрисида”ги қарори лойиҳасига кўра, 1 январдан Тошкент шаҳри ҳудудида шаҳар жамоат транспорти — автобус ва метрополитенда қатновлар амалга ошириш учун чекланган тарифлар:

а) бир йўловчи учун – 1 700 (бир минг етти юз) сўм;

б) бир йўловчининг багажини ташиш бўйича хизмат учун – 3 000 (уч минг) сўм этиб белгиланади.

Нимаям дердик, ўзи кейинги пайтларда автобуслар ва мет­рополитендаги тирбандликлар йўловчиларнинг асаби бузилишига сабаб бўлиб келаётганди. Жамоат транспортида мавжуд қатор муаммолар ҳал этилмасдан туриб, йўлкира чиптаси нархининг 1 400 сўмдан 1 700 сўмга оширилишини қандай изоҳлаш мумкин?

Қарорда келтирилишича, йўлкира ҳақи йиғилишида шаффоф­ликнинг таъминланиши шаҳар жамоат транспортида нақд пул орқали тўловларни амалга оширувчи йўловчилар сони кама­йиши эвазига транспорт карталаридан фойдаланувчиларнинг сони ва улардан тушадиган маб­лағларнинг кескин ўсишига, улар томонидан чекланган тарифлар асосида кўриладиган зарарлар миқдорининг камайишига олиб келади.

2022 йилда янги тарифларнинг жорий этилиши натижасида, дастлабки ҳисоб-китобларга биноан, “Тошшаҳартрансхизмат” АЖ тизимидаги автобус саройлари ҳамда “Тошкент метрополитени” УКнинг кутилаётган умумий зарари миқдори камайиши эвазига шаҳар маҳаллий бюджетида 128-130 миллиард сўм миқдорида маблағ тежалиши кутилмоқда экан.

Гувоҳи бўлиб турганингиздек, йўловчиларнинг узоғини яқин, оғирини енгил қилиш ҳақида эмас, йўлкира нархларининг кўтарилишидан келадиган тушум ҳақида сўз юритилаяпти.

Шу ўринда, “шаҳар жамоат транспорти” деган тушунчага аниқлик киритиб олсак, мазкур транспорт воситалари автобус, метрополитен, йўналишли ва йўналишсиз таксидан иборат бўлиб, улар ўта муҳим ижтимоий вазифани — йўловчиларнинг узлуксиз ҳаракатланишини таъминлайди ва ҳақли равишда жамиятнинг “қон томири”га қиёс­ланади. Бундан кўриниб турибдики, йўловчи ташиш билан шуғулланувчи ташкилотларнинг мулк­чилик шаклидан қатъи назар, жамоат транспортидан фойда олишнигина кўзлаб иш тутиши адолатдан бўлмайди. Негаки, юқорида айтганимиздек, бирламчи вазифаси йўловчиларнинг узлуксиз ҳаракатланишини таъминлаш ҳисобланади. Фаолияти давомида кўриладиган зарур йўлкира нархларини ошириш орқали эмас, бюджет маб­лағлари ҳисобидан қоплаб берилиши керак.

Энди “транспорт карталаридан фойдаланувчиларнинг сони ва улардан тушадиган маблағларнинг кескин ўсиши” масаласига келсак, йўл чиптаси учун тўловни қандай кўринишда амалга ошириш тепадан бериладиган кўрсатмага эмас, йўловчининг хоҳиш-истагига боғлиқ. Ягона транспорт карталари оммалашиб улгурмаганини метро бекати чиптахоналари олдида одамлар эрталаб турнақатор бўлиб навбатда турганидан ҳам англаш мумкин.

Дарҳақиқат, куннинг тиғиз вақ­тида, яъни соат 7-9 оралиғида чиптахонадан икки энлик қоғозни олишдан ташқари метро бекатида вагонга чиқиб олиш ҳам мушкул. Негаки, йўловчилар жуда кўп бўлади. Мактаб ўқувчилари, олий ўқув юрти талабалари, иш­­га шошилаётган кишилар... ҳаммаси манзилимга тезроқ етиб олсам дейди. Шу сабабдан мет­ро поезди келиб тўхташи билан сариқ нимчали ходимлар (аввал йўқ эди, яқиндан буён пайдо бўлиб қолишди) орқангиздан итариб чиқариб қўйи­шади. Тиқилинчда бир амаллаб вагонга кириб олгандан кейин оёқ қўйишга жой топиш ҳам, нафас олиш ҳам қийин. Буни қарангки, ўзи зўрға турганингизда, худди устингиздан кулаётгандек, вагон эшиги тепасига ўрнатилган мониторда карантин қоидаларига мет­рода қандай амал қилиш кераклиги, шу жумладан, ижтимоий масофани сақлаш зарурлиги ҳақида видеоролик намойиш этилаётган бўлади...

Автобусларда ҳам аҳвол мет­родагидан яхши эмас. Бекатда тўхташи билан йўловчилар ёпирилади. Тушаётганларга чиқаётганлар йўл бермайди. Чиптачи бақиради. Хуллас, автобус бечора эшиги зўрға ёпилиб, кейин­­ги бекатга йўл ола­ди.

Наҳотки, эрталаб ва кечки тиғиз соатларда йўловчилар сонининг кўпайишини ҳисобга олган ҳолда метро поездлари қатнови оралиқ вақтини қисқартириш, йўналиш­лар бўйича қўшимча автобуслар қўйишнинг имкони бўлмаса?..

Дарвоқе, ўтган йили Олий Мажлис Қонунчилик палатасидаги депутатлардан бир нечтаси хизмат машинасидан эмас, жамоат транспортидан фойдаланиш ташаббуси билан чиққанди. Кейин негадир бу ташаббус “пиар” сифатида ўз-ўзидан йўқ бўлиб кетди.

Бугунги кунда Тошкент шаҳрида жамоат транспорти қатнови та­лаб­­га жавоб бермаслиги, тирбанд­ликлар юзага келаётгани, йўловчилар бекатларда тўпланиб қолаётгани, умуман олганда, бу тизим ислоҳотга муҳтожлиги яққол кўриниб турибди.

“Тошшаҳартрансхизмат” АЖ, “Тошкент метрополитени” УК, Тошкент шаҳар ҳокимиятидаги мутасаддилар атиги бир кун жамоат транспорти хизматидан фойдаланиб кўрса, оддий йўловчилар ҳар куни дуч келаётган муаммоларни тушуниши осонроқ кечарди. Балки шунда автобус ва метрополитенда йўлкира нархларини оширишдан олдин йўловчиларга қулайлик яратиш, тирбандликларни бартараф этиш, жамоат транспорти воситалари қатновини қатъий тартиб асосида йўлга қўйиш зарурлигини англаб етишармиди?!. Ҳозирги вазиятда эса йўлкира нархлари оширилиши йўловчиларнинг ҳақли эътирозига сабаб бўлади.

Суюндик МАМИРОВ,

“Adolat” мухбири