Кун тартибида: тартиб, интизом ва масъулият

Ўтган ўн кун юртимиз ҳаётини тубдан ўзгартириб юборди, десам муболаға бўлмаса керак. Республиканинг иқтисодий жабҳаларидаги тезкор ўзгаришларни, инқирозли вазиятдан “юмшоқ” чиқиб кетиш ҳолатларини таҳлил қилиш, баҳолашни соҳа мутахассисларига қўйиб берайлик.

Мен, ўзбек халқининг бир фарзанди, халқ ноиби сифатида кўз-қоши қора, юрагида ўти бор, бир қўл шимарса ҳар ишнинг уддасидан  чиқадиган, кафтлари дуога очилган, яхши-ёмон кунда бошидан дўпписи, ҳарир рўмоли тушмайдиган, коронавирус деб аталмиш балои азим ёпирилганда ўз иймони, зурриёди, қадрдонларини асраб-авайлаш учун истараси иссиқ кулча юзига ниқоб тортган ватандошларимиз ҳақида мулоҳаза юритгим келди.

Сир эмас, сўнгги уч йил ичида давлатимиз раҳбари томонидан юрт равнақи, халқ фаровонлиги йўлида қатор ислоҳотлар белгиланиб, уларнинг самарадорлигини оширишда фуқароларни фаолликка ундовчи мурожаатлари баъзи элдошларимизда дахлдорлик ҳиссини уйғотмаган, бошқалар ҳисобига кун кечириш “тажрибаси” тарк этмаган эди.  

Шу боис, мамлакатимиз бўйлаб кенг қулоч ёзган жадал ислоҳотлар жараёни у ёки бу жабҳаларда мутасаддиларнинг масъулиятсизлиги натижасида оқсаб, топшириқларнинг  белгиланган муддатларда бажарилмай қолиши ёки сифатсиз натижа бериши давлат раҳбарининг бир неча огоҳлантирувчи маърузаларида қайта-қайта тилга олинарди.

Куни кеча Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Коронавирус пандемияси ва глобал инқироз ҳолатларининг иқтисодиёт тармоқларига салбий таъсирини юмшатиш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармони асосида Вазирлар Маҳкамасининг “Коронавирус инфекцияси тарқалишига қарши қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.

Мазкур қарор билан коронавирус инфекцияси аниқланганда (гумон қилинганда) бажариладиган профилактик ва эпидемияга қарши чора-тадбирларни амалга ошириш тартиби тўғрисидаги низом тасдиқланди.

Ушбу ҳужжатни синчиклаб ўқир эканман, давлат раҳбаримизнинг мамлакатимизни 2016 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маърузалари ёдимга тушди.

 Фикримча, мазкур маърузада билдирилган “Танқидий таҳлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик ҳар бир раҳбарни - бу Бош вазир ёки унииг ўринбосарлари бўладими, ҳукумат аъзоси ёки ҳудудлар ҳокими бўладими, улар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиб қолиши керак” деган даъватлари бугунги таҳликали даврда ҳам ўзининг аҳамиятини йўқотмаган.

Айнан шу кунги йиғилишда республика Президенти томонидан энг асосий устувор вазифа – “Инсон манфаатлари ҳамма нарсадан устун” деган олижаноб ғояни изчиллик билан ҳаётга татбиқ этишдан иборат эканлиги, ана шу муаммоларнинг ичига чуқур кириб бориш зарурлиги таъкидланиб, қуйидаги вазифаларни амалга ошириш белгиланган эди: биринчи - қишлок врачлик пунктлари, юқори технологиялар асосидаги ихтисослашган марказлар ва тез тиббий ёрдам станциялари бўйича мавжуд камчиликларни бартараф этиш ва уларга доир топшириқларни амалга ошириш юзасидан таклифларни ва тегишли ҳужжатлар лойиҳаларини тайёрлашни тезлаштириш зарур; иккинчи - врачлар ва тиббиёт ходимлари малакасини ҳам мамлакатимизда, ҳам етакчи хорижий клиникаларда ошириш бўйича таъсирчан тизим яратишга қаратилган комплекс чора-тадбирларни ишлаб чиқиш даркор, зарур бўлса, уларни моддий рағбатлантириш бўйича таклифлар киритиш керак; учинчи - 340 номдаги дори воситалари ва тиббиёт буюмлари чегараланган нарх бўйича сотилишиии назорат қилувчи органлар билан бирга катъий тартибга солиш зарур; тўртинчи - қариялар ва ногиронларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш бўйича тасдиқланган дастурни амалга ошириш алоҳида назоратга олиниши керак.

“Ҳар бир имтиёз ва ижтимоий ҳимоя чораси ўз эгасига етиб бориши даркор”. Муҳтарам Президентимизнинг айнан мана шу оқилона фикрлари Вазирлар Маҳкамасининг коронавирус инфекцияси аниқланганда (гумон қилинганда) бажариладиган профилактик ва эпидемияга қарши чора-тадбирларни амалга ошириш тартиби тўғрисидаги низомида ўз аксини топган.

Низомга кўра, коронавирусни юқтириш хавфи даражасига қараб, коронавирус аниқланган шахслар билан яқин мулоқотда ва мулоқотда бўлган шахсларга бўлинади.

Коронавирус аниқланган шахслар билан яқин мулоқотда бўлган шахслар доирасига қуйидагилар киради:

• коронавирус аниқланган шахс билан битта хонадонда яшаган шахс;
• коронавирус аниқланган шахс билан бевосита жисмоний мулоқотда (қўл сиқиш, қучоқлашиш) бўлган шахс;
• коронавирус аниқланган шахс билан мулоқотда (масалан, йўталаётганда) ҳимояланмаган шахс;
• коронавирус аниқланган шахс билан 2 метрдан кам масофада 15 дақиқадан кўпроқ вақт давомида юзма-юз бўлган шахс;
• 15 дақиқа ёки ундан кўпроқ вақт 2 метрдан кам масофада коронавирус аниқланган шахс билан бирга ёпиқ жойда бўлган шахс;
• тиббий мутахассис ёки коронавирус аниқланган шахсни бевосита парваришлаган бошқа шахс ёки шахсий ҳимоя воситаларисиз ёки улардан фойдаланиш қоидаларини бузган ҳолда коронавирус аниқланган шахснинг бионамуналари билан ишлаган лаборатория мутахассислари;
• самолётда, шаҳарлараро автобусда, поездда коронавирус аниқланган шахсдан ҳар қандай йўналишда икки ўриндиқ оралиғида ёки битта купеда (поездда) бўлган, шунингдек, коронавирус инфекцияси аниқланган шахс учиб кетган самолётда хизмат кўрсатган экипаж аъзолари.

Коронавирус аниқланган шахслар билан яқин мулоқотда бўлган шахслар провизор госпитал ёки изоляторга жойлаштирилади. 

Коронавирус аниқланган шахслар билан мулоқотда бўлган шахслар доирасига коронавирус инфекцияси аниқланган шахслар билан бир самолётда, поездда, автобусда бўлган, аммо улар билан яқин мулоқот қилмаган шахслар киради. Коронавирус аниқланган шахслар билан мулоқотда бўлган шахслар уй карантинида сақланадилар.

Мазкур касалликнинг бутун дунё бўйлаб шиддат билан тарқалаётган, айниқса, бетартиб ҳаёт тарзи сабаб касалликнинг юқори кўрсаткичлари аниқланган  Италиядаги аҳволни таҳлил қилиб, кўча-кўйда ниқобдаги тартибли ҳамшаҳарларимизни кўрганда, шахсий гигиена, карантин билан боғлиқ чоралар азал-азалдан қонимизга сингиб кетган одатлар эканлигини, аҳолимизнинг кундалик турмуш тарзида чақалоқ туғилган, янги келин-куёвлар хонадонида қирқ кун “чилла” сақланиши, кун давомида покланиб, озода юриш, кўлини кўксига қўйиб саломлашиш каби урф-одатларимизни эътироф этгим келди.

Карантин сўзининг ўзи итальянча quarantena – қирқ кун деган маънони билдиради. Карантинлаш – ўта хавфли юқумли касалликлар тарқалишини чеклашга қаратилган эпидемияга қарши маъмурий ва санитария тадбирлари мажмуи. Карантин маълум ҳудудни касаллик тарқатувчи манбадан мухофаза қилиш ва уни йўқотишга ҳамда касалликнинг бир жойдан бошқа ҳудудларга тарқалиб кетишига йўл кўймасликка қаратилган профилактик тадбир ҳисобланади. Шу мақсадда карантин эълон қилинган жойда аҳоли орасида ҳамма турдаги алоқа, борди-келди кескин чекланади. Карантин эпидемияга қарши курашиш фавқулодда комиссия томонидан эълон қилинади ва «Халқаро тиббий-санитария қоидалари» (конвенция) асосида амалга оширилади. Бу ҳужжат дастлаб 1951 йилда Парижда Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) нинг 4-сессиясида қабул қилинган. 1973 ва 1981 йилларда бу ҳужжатга ЖССТнинг 26 ва 34-сессияларида қўшимчалар киритилган.

Энг қизиғи, карантин биринчи марта XIV-асрда Италияда қўлланилган. Шунда ўлат тарқалган юртдан келган кема 40 кунгача қирғоққа якинлаштирилмасдан денгизда ушлаб турилган.

Мухтасар қилиб айтганда, бугунги синовли дамларда танти халқимиз бирлашди, якдил бўлди. Балки илк бор ҳар биримиз мамлакатимиздаги жараёнларда ўз ўрнимизни топишга, ўз овозимизга эга бўлишга, Президент атрофида елкадош бўлишга, шахсий намуна кўрсатишга ҳаракатни бошладик. Энг асосийси, ўзимизни енгдик. Давлат раҳбаримизнинг 2019 йил 1 апрелда “Мана шундай ўтиш даврида, қийин ислоҳотларни қилаётган пайтларда тизим, тартиб-интизом, жавобгарлик, масъулият ҳар биримизда бўлмаса, биз натижага эриша олмаймиз” деган  сўзлари  бу куннинг шиорига айланди.

Тундан кейин тонг отгандек, бу кунлар ҳам ўтади. Асосийси талофатларсиз, кескин чораларсиз. Янги кун билан халқимизнинг эзгу ниятлари, мақсадлари, тўй-ю байрамлари ва албатта, чиройли гулгун чеҳраси қайтишига ишонаман.

Гулруҳ АГЗАМОВА,

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати