Asosiy qonunimiz tom ma’nodagi xalq Konstitutsiyasiga aylanmoqda

Sud idorasiga ishi tushgan har bir shaxs ushbu dargohda qonun va adolat ustuvor ekaniga ishonch hosil qilishi kerak. Zero, har qanday bahsli masalaga adolatli yechim faqat odil sud tomonidan topiladi.

Bir paytlar oddiy fuqaro hokim, vazir va boshqa turli organlar rahbarlari tugul, biron-bir sud idorasi yo sudyaning oldiga ham yaqinlasha olmasdi. Sudga murojaat qilgan fuqaroga “nizo paydo bo‘lishiga uning o‘zi aybdor” degan mazmunda qaralardi.

Davlatimiz rahbari prezidentlik faoliyatining ilk kunlaridayoq “Sudyaning ongida – adolat, tilida – haqiqat, dilida – poklik bo‘lishi kerak”, degan talabni qo‘ydi.

So‘nggi yillarda amalga oshirilgan sud-huquq islohotlari sud hokimiyati mustaqilligini, sudlar faoliyatida ochiqlik va shaffoflikni ta’minlash bilan birga, fuqarolarning huquq hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish imkonini berdi.

Sudlarda ishlarni ko‘rishda adolatni, ochiqlik va shaffoflikni ta’minlash uchun “Elektron odil sudlov” tizimi joriy etildi. Aholining odil sudlovga bo‘lgan ishonchini oshirish maqsadida “Xabeas korpus” instituti kengaytirilib, tergov ustidan sud nazorati yanada kuchaytirildi.

Mamlakatimizda sud-huquq tizimida amalga oshirilayotgan tub islohotlar tufayli hozir yurtdoshlarimiz nafaqat sud xodimlari, balki Oliy sud sudyalari bilan ham bemalol uchrashib, o‘z muammolarini ijobiy hal etyapti.

Yangi tahrirdagi Konstitutsiyada fuqarolarga sud tomonidan o‘ziga nisbatan qo‘llanilgan qonunning Konstitutsiyaga muvofiqligi to‘g‘risida Konstitutsiyaviy sudiga murojaat qilish huquqi berilayotgani fuqarolarning o‘z huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish uchun yangi mexanizm hisoblanadi.

Asosiy qonunimizda sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlar faoliyatini fuqarolarni jazolovchi yondashuvdan inson huquqlarini hurmat qiluvchi va himoyalovchi, poymol qilingan huquqlarni tiklovchi, rag‘batlantiruvchi yondashuvga o‘zgartirayotgani fuqarolarning ertangi farovon hayotini ta’minlashga qaratilgani bilan muhim ahamiyatga ega, deb hisoblayman.

Namangan viloyatida “Davlat hokimiyatini tashkil etish tizimini yanada isloh etishning konstitutsiyaviy-huquqiy asoslarini takomillashtirish” mavzusida bo‘lib o‘tgan xalqaro davra suhbatida ham shu masalalar diqqat markazda bo‘ldi.

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari, Senat a’zolari, xalqaro ekspertlar, olimlar, sudyalar, mahalliy kengashlar deputatlari ishtirok etgan tadbirda so‘nggi yillarda amalga oshirilgan keng ko‘lamli va tizimli islohotlar natijasida mamlakatimiz ijtimoiy-siyosiy hayotida tub o‘zgarishlar amalga oshgani alohida qayd etildi.

Davlat hokimiyati organlari o‘z faoliyatini mutlaqo yangicha tizim, ya’ni “Inson manfaatlari hamma narsadan ustun” degan tamoyil asosida yo‘lga qo‘ygani nafaqat yurtdoshlarimiz, balki xorijiy ekspertlar tomonidan mamnuniyat bilan tilga olindi.

Ular mamlakatimizda amalga oshirilayotgan Konstitutsiyaviy islohotlar eng avvalo, O‘zbekiston fuqarolarining hayotini yaxshilash, ularning demokratik erkinligini ta’minlash va kengaytirishga qaratilganini yuqori baholashdi. Xorijiy ekspertlarning fikricha, yangilangan Konstitutsiya mamlakatning uzoq muddatli taraqqiyot strategiyasining mustahkam huhuqiy asosi va ishonchli kafolati bo‘lish barobarida, o‘zbek xalqining ertangi farovon hayotini ta’minlaydi.

Barcha ishtirokchilar, ayniqsa, ekspertlar tomonidan Bosh qomusimizga kiritilayotgan o‘zgarishlar iliklik bilan kutib olingani bejis emas. Zero, yangi tahrirdagi Konstitutsiyamiz ilgari amal qilib kelgan “davlat – jamiyat – inson” tamoyilini “inson – jamiyat – davlat” deb o‘zgartirish, ya’ni eng avvalo inson manfaatini har narsadan ustun qo‘yishni maqsad qilgan.

Masalan, unda sudyalar faqatgina qonunga emas, balki Konstitutsiyaga bo‘ysunishi to‘g‘ridan-to‘g‘ri belgilanayotgani, sud hokimiyatining moliyaviy mustaqilligini ta’minlashga oid alohida modda kiritilayotgani sudlar mustaqilligi kafolatlarini kuchaytirishga xizmat qiladi.

Shu nuqtai nazardan aytganda, yangi tahrirdagi Konstitutsiya tom ma’noda, xalq Konstitutsiyasi bo‘lyapti, desak ayni haqiqat. Zotan, u oddiy va hayotiy, isbot talab etmaydigan haqiqatni o‘zida aks ettiradi, eng muhimi, xalqimiz istagiga va xorijiy davlatlar tajribasiga to‘la mos keladi.

Dilmurod ISMOILOV,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati