Davlat dasturida yoshlarni kasb-hunarga va xorijiy tillarga oʻqitish strategiyasi aniq belgilab berildi

Soʻngi yillarda Yangi Oʻzbekistonda taʼlim sohasini rivojlantirish, Uchinchi Renessansni yaratish, bu jarayonda sohani tubdan isloh qilish boʻyicha oʻziga xos tizim shakllandi. Taʼlim jarayonini sifat jihatdan takomillashtirish ishlari izchil amalga oshirilmoqda.

Tahlillar shuni koʻrsatadiki, globallashuv jarayonining tezlashishi dunyoda barcha sohalarda raqobat muhitini yanada kuchaytirmoqda. Zamonaviy dunyoda inson kapitali davlatlar taraqqiyotida tobora muhim oʻrin egallamoqda. Bunday sharoitda sifatli bilim berishga asoslangan taʼlimgina mamlakatning raqobatbardoshligini taʼminlaydi. Ushbu jarayonda nostandart, kreativ va tanqidiy fikrlash, yuqori intellektual salohiyatga ega boʻlgan mutaxassislarga talab ortadi. Bu esa bevosita taʼlim sifatini oshirish bilan bogʻliq uzluksiz jarayondir.

Oʻz oʻrnida qayd etish joizki, “2022–2026-yillarga moʻljallangan Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasi”da ham bu masala alohida oʻz aksini topdi. Xususan, 2023-yil 1-sentyabrdan boshlab har bir tuman (shahar)ning bittadan umumiy oʻrta taʼlim muassasasida oʻquvchilarni ikkita xorijiy til va bitta kasb-hunarga oʻrgatish amaliyoti bosqichma-bosqich yoʻlga qoʻyish belgilangan.

Darhaqiqat, xorijiy tilni egallash taʼlim, ilm-fan, iqtisodiyot, siyosat va ijtimoiy hayotdagi globallashuvning yangi davri uchun asosiy kalit hisoblanadi. Globallashayotgan taʼlim endilikda ilm oluvchilar uchun ham, oʻqituvchilar uchun ham butun dunyoda taʼlimni va ilmiy izlanishlarni davom ettirish imkoniyatini yaratib bormoqda. Bu jarayon oʻrta maxsus, kasb-hunar bitiruvchilarining turli dunyoviy bilimlarni chet tillarda bilishlaridan tashqari, oʻz kasblari haqidagi bilimlarni ham chet tillarda davom ettirishlariga imkon yaratadi.

Shu bilan birga, chet tillarni oʻrganish odam miyasining faoliyatini yanada yaxshilaydi. Tadqiqotlar koʻra, inson yoshidan qatʼi nazar, boshqa tilni oʻrganishning kognitiv afzalliklarini namoyish etadi. Ushbu tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, ikki tilli odamlarning xotirasi yaxshi, ijodiy, muammolarni hal qilishda bir tilli odamlarga qaraganda ijobiy xususiyatga ega boʻladi.

Shuningdek, Kembrij universiteti pressasi tomonidan eʼlon qilingan “Yangi tilni oʻrganish sizning miyangizga qanday taʼsir qiladi (How learning a new language changes your brain)” nomli maqolada bolalar va oʻsmirlarda ikkinchi tilni oʻrganishning samarasi boʻyicha oʻtkazilgan tadqiqotlar natijasi eʼlon qilinadi.

Taʼkidlanishicha, bolaligidan boshqa tilni oʻrgangan ikki tilli odamlar oʻnlab yillar davomida olimlar tomonidan kuzatib borilgan. Ular ikki tilda ravon gapirish odamlarga kognitiv darajada qanday taʼsir qilishini tushunishga intilishgan.

Mazkur til oʻrganish va uning akademik samaradorlikka taʼsirini oʻrganuvchi 20 ta tadqiqotning meta-tahlili yuritilganda, aksar koʻrsatkichlar (90%) til oʻrganuvchilar boshqa tilni oʻrganmaydigan talabalarga qaraganda bir qator akademik fanlar boʻyicha yaxshiroq natijalarni qayd etishganini koʻrsatib berdi. Boshqa tilni oʻrganish oʻquvchilarning savodxonligini ham oshiradi, bu esa oʻquvchilarga matematika va tabiatshunoslik kabi asosiy maktab fanlarida ustunlik berishi aniqlangan. Ikkinchidan, yangi tilni oʻrganish talabalarning qaysi yoshda boʻlishidan qatʼi nazar, konsentratsiyasini oshirishi va ikkinchi tilda gapiradigan odamlar muntazam ravishda xotira testlarida bir tilli odamlarga qaraganda yaxshiroq ishlashi va boshqa afzalliklari ilmiy jihatdan isbotlangan.

Aytib oʻtish lozimki, mamlakatimizda ikkita xorijiy til va bitta kasb-hunarga oʻrgatish amaliyotni bosqichma-bosqich yoʻlga qoʻyish koʻplab xalqaro tajribalarga tayangan holda joriy qilinmoqda. Ushbu jarayon nafaqat taʼlimiy, balki tarbiyaviy va informativ xarakterga ega.

Yoshlarni kasb-hunarga va xorijiy tillarga oʻqitishning davlat siyosati darajasida belgilab qoʻyilishi taʼlim sifatini oshirishga qaratilgan muhim qadamlardan biri boʻlib, uzoqni koʻzlab amalga oshirilayotgan strategik siyosat desak mubolagʻa boʻlmaydi.

Gulniso SAIDOVA,
Oʻzbekiston “Adolat” SDP
Markaziy apparati Ayollar va yoshlarning
siyosiy faolligini oshirish boshqarmasi boshligʻi.