Jamoat xavfsizligini ta’minlash — barqaror taraqqiyot omili

Hozirgi murakkab davrda tinch osoyishta hayotimizni asrash va mustahkamlash, xalqimizning kafolatlangan xavfsizligini ta’minlash masalasi yanada dolzarblik kasb etmoqda. Barchamizga ma’lumki, jamiyatimizdagi sohalarda joriy etilgan islohotlar doirasida qonuniylik va jamoat xavfsizligini ta’minlashga alohida e’tibor qartilmoqda. Bu borada jamoat xavfsizligini ta’minlash yo‘nalishidagi ishlarni “Xalq manfaatlariga xizmat qilish” tamoyili asosida tashkil etishning yangi mexanizmlari va tartibi joriy etildi. Jamiyatda huquq-tartibotni ta’minlash tizimiga “Xavfsiz shahar”, “Obod va xavfsiz mahalla”, “Xavfsiz xonadon”, “”Xavfsiz turizm” kabi yangi modellar joriy etilishi natijasida aholining davlat organlari va qonun ustuvorligiga ishonchi ortdi. Shuningdek, “Huquq-tartibotni ta’minlash” indeksi bo‘yicha xalqaro reytinglarda O‘zbekistonning ko‘rsatkichlari yaxshilandi.

Jamoat tartibini saqlashga, fuqarolar hayoti va sog‘ligini turli xavflardan himoya qilishga, jismoniy va yuridik shaxslar mulkining ishonchli qo‘riqlanishini tashkil etishga, huquqbuzarliklar proflaktikasiga qaratilgan jamoat xavfsizligini ta’minlash tizimida O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi faoliyat yurituvchi subyekt sifatida belgilandi. O‘zbekiston Respublikasi jamoat xavfsizligi konsepsiyasi asosida Milliy gvardiyaning jamoat xavfsizligini ta’minlash yo‘nalishidagi asosiy vazifalari va jamoat tartibini saqlash bo‘yicha javobgarlik hududlari belgilandi. Bugungi kunda Milliy gvardiya tomonidan mustaqil ravishda Toshkent, Nukus shaharlari va viloyatlar markazlaridagi ommaviy tadbirlarda, istirohat bog‘lari, xiyobonlar va bozorlarda jamoat tartibini saqlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar amalga oshirib kelinmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan huquqni muhofaza qilish organlarining faoliyatini takomillashtirish va samaradorligini tubdan oshirish bo‘yicha keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga oshirildi, xususan, ichki ishlar organlarining tuzilmalari maqbullashtirildi hamda O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi faoliyati tubdan isloh qilindi. Qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi to‘g‘risida”gi Qonun bilan Milliy gvardiyaning asosiy vazifalari belgilandi. Xususan:

jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari, erkinliklari hamda qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish;

tergovga qadar tekshiruvni amalga oshirish, surishtiruv o‘tkazish, jinoyat ishlarini qo‘zg‘atish va ma’muriy huquqbuzarliklar to‘g‘risidagi ishlarni yuritish;

davlat obyektlarini, o‘ta muhim, toifalangan obyektlarni hamda boshqa obyektlarni, jismoniy va yuridik shaxslarning mol-mulkini qo‘riqlash;

huquqbuzarliklar profilaktikasini amalga oshirish, shu jumladan mazkur huquqbuzarliklarning sodir etilishi sabablarini va ularga imkon berayotgan shart-sharoitlarni aniqlash, bartaraf etish;

jamoat tartibini saqlash, shu jumladan ommaviy tadbirlar, mitinglar, yig‘ilishlar, namoyishlar o‘tkazilayotganda hamda fuqarolar gavjum bo‘ladigan joylarda jamoat tartibini saqlash vazifalari shular jumlasidandir.

Qonunga muvofiq, Milliy gvardiya faoliyatining asosiy prinsiplari qonuniylik, fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etish hamda ularni hurmat qilish, yagonalik, mustaqillikdan iborat.

Qonunning tegishli moddalari Milliy gvardiya organlarining ijtimoiy himoyasiga qaratilib, unda Milliy gvardiyaning harbiy xizmatchisi (xodimi) davlat organi vakili sifatida ish yuritadi va davlat himoyasi ostida bo‘ladi. Shunga ko‘ra, Milliy gvardiyaning harbiy xizmatchilarini (xodimlarini) sog‘lig‘ini saqlash, pul ta’minotini to‘lash, uy-joy maydoni bilan ta’minlash, mol-mulkiga yetkazilgan zararning o‘rnini qoplash, xizmat majburiyatlarini bajarish chog‘ida transport vositalaridan imtiyozli foydalanish, davlat pensiya ta’minoti, davlat sug‘urtasi orqali ijtimoiy himoya qilish ta’minlanadi.

“Qo‘riqlash faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi qo‘riqlash faoliyati sohasidagi davlat siyosatini amalga oshiradi. Shuningdek, davlat obyektlarini, o‘ta muhim, toifalangan obyektlarni hamda boshqa obyektlarni, jismoniy va yuridik shaxslarning mol-mulkini hamda xorijiy davlatlar hamda xalqaro tashkilotlarning diplomatik, konsullik va boshqa vakolatxonalarini qo‘riqlashni amalga oshiradi.

Hozirgi zamon voqeliklari sharoitida davlat xavfsizligini va jamoat tartibini ta’minlash katta e’tiborni talab qiladi, bundan tashqari atrof muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish zarurati o‘ta dolzarb hamda keng qamrovli muammo bo‘lib qolmoqda.

Huquqbuzarliklar profilaktikasi tizimi ham samarali, shuningdek istiqbolli bo‘lishi uchun har qanday tartibga solish tizimi singari hozirgi zamon sharoitlariga moslashtirilishi kerak. Bular jumlasiga atrof muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish sohasidagi qonunchilikni takomillashtirish, bu sohadagi qonunchilikka rioya etilishini nazorat qiluvchi yangi tuzilmalarning paydo bo‘lishi kabilar kiradi.

Atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish sohasidagi huquqbuzarliklar, umuman olganda, atrof muhitga o‘rnini to‘ldirib bo‘lmaydigan hamda o‘lchanishi va baholanishi qiyin bo‘lgan darajada zarar yetkazadi hamda bartaraf etish qiyin bo‘lgan oqibatlarga olib keladi. Ushbu sohadagi huquqbuzarliklarning oldini olish zarurati o‘ta muhim bo‘lib, atrof muhitga texnogen xususiyatli bosimning tobora oshishi bilan bog‘liqdir.

O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga ichki ishlar organlarining va O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasining jamoat tartibiga tajovuz qiluvchi huquqbuzarliklarga hamda ekologiya, atrof muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish sohasidagi huquqbuzarliklarga qarshi kurashish borasidagi vakolatlarini kengaytirishga qaratilgan o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritildi.

Shuningdek, Milliy gvardiya organlariga ekologiya va atrof-muhitni muxofaza qilish bilan bog‘liq 4 ta huquqbuzarliklar bo‘yicha ma’muriy bayonnoma tuzish va jazo chorasini qo‘llash uchun tegishli vazirlik va idoralarga yuborish vakolati berilishi ko‘zda tutilmoqda.

Bundan tashqari, MJtKning 248-moddasiga kiritilayotgan qo‘shimchalardan kelib chiqib, mazkur Kodeksning, 284-moddasi, 287-moddasi 1 va 9-bandlariga ham (Ma’muriy yo‘l bilan ushlab turishga vakolatli organlar (mansabdor shaxslar) tegishli o‘zgartishlar kiritilmoqda, ya’ni ichki ishlar organiga tegishli huquqbuzarlikni sodir etgan shaxsni ma’muriy yo‘l bilan ushlab turish vakolati berildi.

Xususan, ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish sohasidagi huquqbuzarliklarga qarshi kurashish bo‘yicha Ichki ishlar vazirligi va Milliy gvardiyaning vakolatlarini kengaytirish ko‘zda tutilayotganligi munosabati bilan “Ichki ishlar organlari to‘g‘risida”gi hamda “O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi to‘g‘risida”gi qonunlarga tegishli o‘zgartishlar kiritildi.

Milliy qonunchiligimizdagi jamoat tartibini saqlashga oid qabul qilingan qonunlar va amaldagi qonunchilikka kiritilgan qo‘shimcha va o‘zgartirishlar mazkur sohani ilg‘or xorijiy tajribalar asosida isloh qilishga imkon yaratadi. Shuningdek, jamoat tartibini saqlashdagi Milliy gvardiya xamda boshqa huquq-tartibot organlari faoliyatini samarali tashkil etilishining muhim huquqiy omili hisoblanadi. 

Tavakkal CHORIYEV,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasining
Mudofaa va xavfsizlik masalalari qo‘mitasi a’zosi