Qayta tiklanuvchi energiya salohiyatiga tayaniladi

Soʻngi yillarda aholi va iqtisodiyotda energiya resurslariga tobora oshib borayotgan ehtiyojni barqaror taʼminlash masalasi dolzarb boʻlmoqda. Faqat oxirgi olti yil ichida Oʻzbekiston aholisi 12 foizga, sanoat korxonalari 2 barobarga ortib, 45 mingdan 100 mingtaga koʻpaydi. Natijada, elektr energiyasiga talab 35 foizga oshdi va har yiliga bu koʻrsatkich 6 foizdan oʻsib bormoqda.

Ayniqsa, iqlim oʻzgarishi natijasida havoning qishda juda sovuq va yozda juda issiq boʻlishi oqibatida Respublika iqtisodiyoti va aholisi tomonidan elektr energiyaga va tabiiy gazga boʻlgan talab karrasiga oshib bormoqda.

Kuni kecha mamlakatimiz Prezidenti boshchiligida oʻtkazilgan yigʻilishda aholining elektr energiya va tabiiy gazga boʻlgan ehtiyoji yildan-yilga ortib borayotganligi taʼkidlanib, muammoni bartaraf etishda qoʻyilgan vazifalar qatorida qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish masalasi koʻrib chiqildi.

Birinchi navbatda, koʻp qavatli uylar, ijtimoiy soha obyektlari, davlat idoralari va tadbirkorlik binolarining tom qismi, sanoat zonalari hududi, avtoturargohlar va yirik suv inshootlari hududlarida quyosh panellarni oʻrnatish vazifasi qoʻyildi. Toshkent shahrining oʻziga 2 ming megavattga yaqin quvvatli quyosh panellari oʻrnatish rejalashtirildi. Hisob-kitoblarga koʻra, ushbu ishlar qilinsa, 2023-yilda kutilayotgan 240 million kilovatt soatlik talabni 4 baravar ortigʻi bilan, yaʼni 1 milliard 80 million kilovatt soat hajmda taʼminlash imkoniyati paydo boʻladi.

Eʼtiborli jihati shundaki, elektr ishlab chiqarishda davlat monopoliyasidan voz kechiladi va raqobatli muhit joriy etish uchun choralar koʻriladi. Tadbirkorlarga va aholiga quyosh panellarni oʻrnatish uchun bir nechta banklar tomonidan quyosh panellari va boshqa qayta tiklanuvchi energiya manbalari uchun past foizli “yashil” isteʼmol kreditlar ham taklif qilinadi. Panel oʻrnatgan tadbirkorlar ishlab chiqargan elektr energiyani davlat tomonidan sotib olish ishlari yoʻlga qoʻyiladi. Tadbirkor oʻzi quyosh panellari yordamida ishlab chiqargan elektr energiyani boshqa isteʼmolchilarga sotishi ham mumkin boʻladi.

Agar aholi oʻz xonadonida quyosh panel oʻrnatsa, ehtiyojidan ortiq elektroenergiyani davlatga sotishi mumkin va bunda sotgan har bir kilovatt elektr energiyasi 1 ming soʻmdan sotib olinishi belgilandi. Demak, aholi markaziy elektroenergiya tarmoqlaridan boʻlgan tobeligi bartaraf etiladi va aholi oʻzi ham elektr energiya ishlab chiqaruvchi subyektga aylanadi. Shuni taʼkidlash zarurki, xonadonlar tomonidan tarmoqqa yetkazilgan elektr energiya hisob-kitobi har oyda qilinadi va mablagʻlar xonadon egasining plastik kartasiga oʻtkazib beriladi.

Albatta, tabiiy savol tugʻiladi, quyosh panellarini sotib olish va oʻrnatish uchun aholining toʻlov qobiliyati yetarlimi? Energetika vazirligi maʼlumotiga koʻra. uyning oltita xonasini yoritish va bitta televizor ishlatish uchun 150 VT quvvatiga ega eng arzon quyosh paneli 11 million soʻmdan ortiq narxni tashkil etadi. Tabiiyki, bu narxda quyosh panelini sotib olish va oʻrnatishga koʻpchilikning imkoniyati yoʻq. Shuning uchun fuqarolarga Oʻzbekistonda ishlab chiqarilgan fotoelektr panellar, shamol generatorlar va quyosh suv isitgichlarni 3 yil mobaynida foizsiz toʻlash orqali sotib olishi uchun imkoniyat yaratilmoqda. Shuningdek, mamlakatimizda quyosh fotoelektrik stansiyalari, quyosh suv isitgichlar, energiyaga samarador gaz-gorelkali qurilmalarni sotib olish xarajatlarining 30 foiz miqdorda kompensatsiyalar taqdim etilmoqda.

Ekologik toza, qayta tiklanadigan manbalaridan foydalanish koʻlamini kengaytirish mamlakatimizning energetika sohasidagi xavfsizligini taʼminlashda muhim oʻrin egallashi shubhasizdir.

Nodira Djanibekova, 
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati