SOHIBQIRON QILICHI – ADOLAT QILICHI

Eronda Sohibqiron bobomiz Amir Temurning qilichi saqlanishi haqida koʻp eshitganmiz, oʻqiganmiz. Mustaqillikka erishganimizdan keyin bu qilichni yurtimizga qaytarish toʻgʻrisida ham gap-soʻzlar boʻldi. Lekin hanuz natija yoʻq.

Koʻplab yurtdoshlarimiz qatori kaminaga ham ana shu noyob qilichni koʻrish baxti nasib etgan. Bunga 2002-yil oktyabr oyida Tehronda oʻtgan “Axborot agentliklari tinchlik uchun” xalqaro konferensiya sabab boʻldi. Eronning IRNA axborot agentligi prezidenti Abdulloh Nosiriy taklifiga binoan ushbu xalqaro anjumanda ishtirok etdim.

Anjuman boshlanishidan uch kun oldin borganim bois Tehronni tomosha qilish imkoniyatim moʻl boʻldi. Elchixonamiz vakillaridan birinchi iltimosim Amir Temur bobomiz qilichi saqlanadigan joyga borish boʻldi. Oybek Eshonov (taniqli shoir va yozuvchi Anvar Eshonovning oʻgʻli) bajonidil rozi boʻldi. Eron shohi saroyi Sadgohga bordik. U shohning kishki qarorgohi boʻlgan ekan, hozir muzey. Oʻsha joyda harbiy muzey ham (harbiylarga tegishli qurol-aslahalar, maʼlum bir texnikalar saqlanar ekan) boʻlib, aynan oʻsha muzeyda Amir Temur bobomizning ikkita qilichi bor ekan. Men qilichlarga uzoq termildim (oyna ichida boʻlgani uchun ushlab koʻrishning iloji yoʻq edi). Juda gʻalati sezdim oʻzimni, koʻnglimdan koʻp hislar kechdi. Sohibqiron ushlagan qilich! Unda buyuk bobomizning qoʻl izlari bor. Shu qilich bilan qancha-qancha joylar zabt etilgan, ming­lab, ehtimol millionlab odamlar islom dinini qabul qilgan, ne-ne oʻlkalar obod boʻlgan, hozirgacha dunyo ahlini hayratga solib kelayotgan qanchalab obidalar bunyod etilgan. Ajab! Bu qilichlar qayerda, kim, qaysi usta tomonidan yasalgan ekan? Sohibqiron necha yil yonida olib yurgan, qaysi janglarda ishlatgan? Eng asosiysi, bu qilichlar bu yerga qachon, qay tarzda, kim tomonidan olib kelingan?

Uzoq oʻyga tolib qoldim, shekilli, Oybekning sekingina “ketamizmi?” degani xayolimni boʻldi.

– Uzr, xayol surib qolibman, – dedim.

Oybek jilmaydi:

– Tushunaman...

Vazmin qadamlar bilan hamon boyagi oʻy-fikrlar ogʻushida muzeydan chiqdik. Oʻzimni yengil, xush kayfiyatda his etdim. Goʻyo ulugʻ Sohibqironni koʻrganday, u bilan suhbatlashganday sezardim oʻzimni. Nazarimda Amir Temur bobomiz hamon biz – avlodlarini hozir ham hamma joyda himoya qilayotganday, buning uchun qilichlari shay turganday edi. Qilichlar qinida emas, ochiq turgani ham shunga ishoraday tuyuldi. Yoʻq, bu qilichlar boʻlar-boʻlmasga ishlatilmagan, ular tinchlik, adolat, maʼrifat, ezgulik qilichlaridir. Zero, Sohibqiron uzugiga yozdirgan “Kuch – adolatda, rostgoʻylikda” degan hikmatga oʻzi qatʼiy amal qilgan.

Mamatqul HAZRATQULOV,
Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan jurnalist